Naxhije Bytyqi lindi më 21 shkurt të vitit 1983 në Malishevë, një vend i njohur për traditat e lashta shqiptare dhe artin e pasur muzikor. Naxhija është një zë autentik dhe i fuqishëm i trashëgimisë muzikore shqiptare, që ka sfiduar normat tradicionale duke interpretuar këngë epike.

E rritur në një ambient rural, ajo u frymëzua që në fëmijëri nga ritmet e çiftelisë dhe këngët e odave që përçonin heroizmin e shqiptarëve ndër shekuj. E rrethuar nga një familje e përkushtuar dhe me vlera të thella, Naxhija u përball që e vogël me sfidat e përkatësisë gjinore, pasi interpretimi i këngëve epike ishte zakonisht një terren i rezervuar për burrat. Ajo nisi t'i këndonte këngët epike me çifteli, duke u bërë një ndër të paktat gra që mbanin këtë rol të veçantë.

Këngët e saj janë një përzierje e fuqisë dhe ndjeshmërisë, duke ruajtur përmbajtjen historike dhe patriotike të traditës shqiptare, ndërsa zëri i saj i veçantë ka tërhequr jo vetëm publikun shqiptar, por edhe vëmendjen ndërkombëtare. Naxhija përbën një model frymëzues për brezat e rinj dhe një shembull i gruas së fuqizuar që tejkalon barrierat gjinore, duke e çuar përpara kulturën dhe identitetin kombëtar shqiptar përmes këngës.

Gjithashtu, si shumë shqiptarë të Kosovës në fund të viteve ’90, ajo përjetoi periudhën e vështirë të luftës, e cila e detyroi të kërkojë strehim së bashku me familjen e saj nëpër malet përreth për të shpëtuar nga përndjekja. Këto përvoja jo vetëm që i kalitën karakterin, por i forcuan edhe dëshirën për të mbrojtur dhe ruajtur identitetin e saj kulturor. Në shkollat e fshehta të viteve ’90, të krijuara si formë e rezistencës ndaj politikave represive të regjimit, Naxhija gjeti rrugën për të zhvilluar aftësitë e saj muzikore. Pas luftës, ajo filloi të performojë si soliste në festat familjare dhe fitoi çmime të shumta në festivale lokale, duke u bërë një nga interpretueset më të njohura të epikës burrërore.

Naxhija këndon këngë epike, të njohura si këngë kreshnikësh, të cilat pasqyrojnë vlerat e trimërisë, nderit dhe bujarisë. Me çiftelinë e saj dystringëshe, ajo sjell në jetë figura heroike si Skënderbeu dhe martirët e rinj të historisë kosovare. Në Kosovë, epika dhe këngët popullore janë ndër format më të fuqishme të ruajtjes së historisë dhe identitetit kombëtar, dhe Naxhija, si grua, shfaqet si përjashtim i jashtëzakonshëm në një fushë të mbizotëruar nga burrat.

Naxhija përfiton gjithashtu nga një traditë e lashtë e njohur si burrneshë ose “virgjëreshë e betuar,” një titull që u jepet grave që marrin rolin e burrave në shoqëri dhe jetojnë sipas rregullave të Kanunit. Edhe pse nuk ndjek këtë status në kuptimin e plotë, ajo ka fituar respektin e komunitetit dhe është parë si një grua që shkel çdo kufi për të ruajtur trashëgiminë kombëtare dhe për të çuar përpara artin epik.

Naxhije Bytyqi është sot një nga zërat më të veçantë të Kosovës, një zë që përcjell krenari dhe qëndresë. Në çdo koncert dhe në çdo interpretim të këngëve epike, ajo i kujton të gjithëve historinë, sakrificat dhe krenarinë e një populli që kurrë nuk ka hequr dorë nga identiteti dhe liria e tij.

---